تفسیر سوره یس ، آیه ۴۷ ( نوشتاری ) مفسر : حضرت آیت الله مکارم شیرازى

تفسیر سوره یس  ، آیه ۴۷

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ

وَ إِذا قِیلَ لَهُمْ أَنْفِقُوا مِمَّا رَزَقَکُمُ اللَّهُ قالَ الَّذِینَ کَفَرُوا لِلَّذِینَ آمَنُوا أَ نُطْعِمُ مَنْ لَوْ یَشاءُ اللَّهُ أَطْعَمَهُ  إِنْ أَنْتُمْ إِلاَّ فِی ضَلالٍ مُبِینٍ *

به نام خداوند بخشنده بخشایشگر

و هنگامی که به آنان گفته شود: «از آنچه خدا به شما روزی کرده انفاق کنید.»، کافران به مؤمنان می‏گویند: «آیا ما کسی را اطعام کنیم که اگر خدا می‏خواست او را اطعام می‏کرد؟! (پس خدا خواسته است او گرسنه باشد)، شما فقط در گمراهی آشکارید.»

تفسیر نمونه :

سپس قرآن انگشت روی یکی از موارد مهم لجاجت و اعراض آنها گذارده می‏گوید: «هنگامی که به آنها گفته شود از آنچه خدا به شما روزی کرده است در راه او انفاق کنید کافران به مؤمنان می‏گویند: آیا ما کسی را اطعام کنیم که اگر خدا می‏خواست او را سیر می‏کرد، شما تنها در گمراهی آشکارید»! (و اذا قیل لهم انفقوا مما رزقکم اللَّه قال الذین کفروا للذین آمنوا انطعم من لو یشاء اللَّه اطعمه ان انتم الا فی ضلال مبین).

این همان منطق بسیار عوامانه‏ای است که در هر عصر و زمان از ناحیه افراد خودخواه و بخیل مطرح می‏شود که می‏گویند: اگر فلانی فقیر است لابد کاری کرده که خدا می‏خواهد فقیر بماند، و اگر ما غنی هستیم لابد عملی انجام داده‏ایم که مشمول لطف خدا شده‏ایم، بنابراین نه فقر آنها و نه غنای ما هیچکدام بی‏حکمت نیست!!

غافل از اینکه جهان میدان آزمایش و امتحان است، خداوند یکی را با تنگدستی آزمایش می‏کند، و دیگری را با غنا و ثروت، و گاه یک انسان را در دو زمان با این دو در بوته امتحان قرار می‏دهد که آیا به هنگام فقر امانت و مناعت طبع و مراتب شکرگزاری را بجا می‏آورد؟ یا همه را زیر پا می‏گذارد؟ و به هنگام غنا از آنچه در اختیار دارد در راه او انفاق می‏کند یا نه؟

گرچه بعضی آیه فوق را بر گروه خاصی، مانند یهود یا مشرکان عرب و یا جمعی از ملحدین و منکران آئینهای انبیا، تطبیق کرده‏اند، ولی ظاهر این است که آیه مفهوم عامی دارد که در هر عصر و زمانی مصداقهائی برای آن می‏توان یافت، هرچند مصداق آن در عصر نزول آیه افرادی از یهود یا مشرکان بوده‏اند، این یک بهانه عمومی در طول اعصار و قرون بوده و هست که می‏گویند اگر رازق خداوند است پس چرا شما از ما می‏خواهید که افراد فقیر را روزی دهیم؟ و اگر خدا خواسته است آنها محروم بمانند پس چرا ما کسی را بهره‏مند سازیم که خدا محرومشان ساخته؟

بیخبر از اینکه گاه نظام تکوین چیزی ایجاب می‏کند و نظام تشریع چیز دیگر.

نظام تکوین چنین ایجاب کرده که خداوند زمین را با تمام مواهبش در اختیار بشر قرار دهد، و آنها را در اعمال خود برای طی کردن مسیر تکامل آزاد بگذارد، و در عین حال غرائزی در او آفریده که هر کدام او را به سوئی سوق می‏دهد.

و نظام تشریع چنین ایجاب کرده که قوانینی برای کنترل غرائز، تهذیب نفوس، و تربیت انسانها از طریق ایثار و فداکاری و گذشت و انفاق قرار دهد، و انسان را که استعداد رسیدن به مقام خلیفه اللهی دارد از این طریق به آن مقام منیع برساند، از طریق زکات تطهیر نفوس کند، و از طریق انفاق بخل را از دلها بزداید، و فاصله طبقاتی را که منشاء هزاران فساد در زندگی بشر است از بین ببرد.

این درست به آن می‏ماند که افرادی بگویند چه ضرورتی دارد که ما درس بخوانیم و یا دیگری را درس بدهیم؟ اگر خدا می‏خواست به همه ما علم می‏داد تا هیچکس نیاز به فراگرفتن علم نداشته باشد، آیا هیچ عاقلی این منطق را می‏پذیرد؟.

جمله «قال الذین کفروا» که تکیه روی عنوان کفر آنها کرده با اینکه ممکن بود به جای آن تنها از ضمیر استفاده شود اشاره به این است که این منطقهای خرافی و بهانه‏جوئیها از «کفر» سرچشمه می‏گیرد!.

و تعبیر «مؤمنان» به «انفقوا مما رزقکم اللَّه» (انفاق کنید از آنچه خداوند به شما روزی داده) اشاره به این است که در حقیقت مالک اصلی خداست هرچند این امانت چند روزی به دست ما و شما سپرده شده است، و چقدر بخیلند کسانی که حاضر نیستند حتی مال کسی را به دیگری به فرمان او بدهند؟!

در تفسیر جمله «ان انتم الا فی ضلال مبین» (شما در گمراهی آشکاری هستید) سه احتمال وجود دارد:

نخست اینکه دنباله گفتار کفار نسبت به مؤمنان است.

دیگر اینکه خطاب خدا نسبت به کفار می‏باشد.

سوم سخن مؤمنان در برابر کافران است.

ولی تفسیر اول از همه مناسبتر است چرا که ارتباط و اتصال با کلمات کفار دارد در حقیقت آنها می‏خواستند در برابر مؤمنان مقابله به مثل کنند و آنان را به «ضلال مبین» نسبت دهند!

منبع : تفسیر نمونه مرجع عالیقدر اسلام  آیت الله مکارم شیرازى