تفسیر سوره منافقون ، آیات ۱۱ و ۱۰ ( نوشتاری ) مفسر : استاد شهید مرتضی مطهری

تفسیر سوره منافقون ، آیات ۱۱ و ۱۰

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ

وَ أَنْفِقُوا مِنْ ما رَزَقْناکُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَأْتِیَ أَحَدَکُمُ الْمَوْتُ فَیَقُولَ رَبِّ لَوْ لا أَخَّرْتَنِی إِلى أَجَلٍ قَرِیبٍ فَأَصَّدَّقَ  وَ أَکُنْ مِنَ الصَّالِحِینَ * وَ لَنْ یُؤَخِّرَ اللَّهُ نَفْساً إِذا جاءَ أَجَلُها وَ اللَّهُ خَبِیرٌ بِما تَعْمَلُونَ *

به نام خداوند بخشنده مهربان

و از آنچه روزى شما کرده‌ایم، انفاق کنید، پیش از آن که مرگ هر یک از شما فرا برسد، پس [در آستانه‌ی رفتن] بگوید: «پروردگارا! چرا [مرگ] مرا تا مدّتى اندک به تأخیر نینداختى، تا صدقه [و زکات] دهم و از شایستگان باشم؟!*  و هرگز خداوند مرگ کسى را که اجلش فرارسیده، به تأخیر نمى‌اندازد و خداوند به آنچه مى‌کنید، آگاه است.

” « و انفقوا مما رزقناکم من قبل ان یاتی احدکم الموت »” برعکس ، بنای کار خودتان را بر انفاق بگذارید ، بنای کار خودتان را بر این‌ بگذارید که تا زنده هستید از مال و ثروت خودتان ، خودتان استفاده کنید . استفاده شما در این است که اینها را در راه خدا بدهید و تنها به این‌ وسیله است که مال خود را برای خود جاوید کرده‌اید .

 سخن امیرالمومنین علیه السلام

مکرر عرض کرده‌ایم که علی علیه السلام پولی به دستشان رسید . ایشان این‌ پول را در دستشان حرکت می‌دادند و می‌فرمودند که ای پول ، ای دینار ، ای‌ درهم ، تو آن وقت مال من هستی که تو را خرج کنم . برعکس آنچه معمولا خیال می‌کنند که می‌گویند پول تا وقتی که در دست من است مال من است ، ایشان فرمودند : پول تا در دست من است مال من نیست ، وقتی که پول را خرج کردم آن وقت است که مال من می‌شود . ” « و انفقوا مما رزقناکم من قبل ان یاتی احدکم الموت »” انفاق‌ کنید از آنچه که به شما روزی داده‌ایم پیش از آنکه مرگ یکی از شما فرا برسد . وقتی که مرگ فرا می‌رسد ، آن وقت است که هر کس آرزو می‌کند که‌ ای کاش مهلتی داشت و می‌توانست از مال خود در راه خدا خرج کند ، در درجه اول واجبات را و در درجه دوم مستحبات را انجام دهد . بعضی گفته‌اند : اینجا مقصود واجبات است . شاید هم چنین باشد . ” « فیقول رب لولا اخرتنی الی اجل قریب »” خدایا چرا مدت کمی به من مهلت نمی‌دهی ؟ کمی به من مهلت بده ، همین‌قدر مهلت بده که بتوانم مالم‌ را در راه تو خرج کنم . ” فاصدق و اکن من الصالحین ” تا در راه خدا صدقه بدهم و از مردمان صالح و شایسته باشم . ولی قرآن می‌فرماید : ” اجل‌ مسمی ” تخلف‌پذیر نیست . ” « و لن یؤخر الله نفسا اذا جاء اجلها » ” خدا هرگز هیچ نفسی را که اجلش فرا رسیده ، به تاخیر نمی‌اندازد ، اینها خیال و حرف است . ” « والله خبیر بما تعملون » ” و خدا به آنچه که‌ شما انجام می‌دهید خبیر و آگاه است . درباره ” « و اکن من الصالحین » ” که در همین آیه بود که خدایا چرا اجل مرا به تاخیر نینداختی تا صدقه بدهم و از صالحین باشم ، ابن‌عباس‌ گفته است : ” اصدق ” اشاره است به اینکه حق واجب مالم را بدهم ” و اکن من الصالحین ” یعنی حج واجب خودم را انجام بدهم . درباره کسانی که‌ حج واجبشان را انجام نداده‌اند ( و ظاهرا درباره کسانی هم که حقوق مالی واجب دیگران را ادا نکرده‌اند چنین تعبیری هست ) در حدیث آمده است که وقتی می‌خواهند بمیرند ، به آنها گفته می‌شود حالا دیگر مختارید ، می‌خواهید یهودی بمیرید ، می‌خواهید نصرانی بمیرید ، دیگر نمی‌توانید مسلمان بمیرید . حج در سابق‌ واقعا یک عمل ریاضت و نیمه‌جهاد بوده است ولی حالا به صورت تفنن و سفر تفریحی درآمده است .

ذکری از امام حسن علیه السلام

از جمله چیزهایی که در مورد امام حسن مجتبی علیه السلام که این ایام ، ایام شهادت ایشان است نوشته‌اند این است که ایشان در عمرشان مکرر ( شاید بیست بار ) هر چه داشتند نصف کردند ، نصف را برای خود نگه داشتند و نصف دیگر را در راه فقرا و مواردی که لازم بود ، انفاق کردند ….

منبع :  آشنایی با قرآن ۷ نویسنده : شهید مرتضی مطهری جلد : ۱  صفحه : ۱۱۶