تفسیر آیه ۹۹، سوره توبه
وَ مِنَ الْأَعْرابِ مَنْ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ وَ یَتَّخِذُ ما یُنْفِقُ قُرُباتٍ عِنْدَ اللَّهِ وَ صَلَواتِ الرَّسُولِ أَلا إِنَّها قُرْبَهٌ لَهُمْ سَیُدْخِلُهُمُ اللَّهُ فِی رَحْمَتِهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ *
گروهی (دیگر) از عربهای بادیه نشین، به خدا و روز رستاخیز ایمان دارند؛ و آنچه را انفاق میکنند، مایه ی تقرب به خدا، و دعای پیامبر میدانند؛ آگاه باشید اینها مایه ی تقرب آنهاست. خداوند بزودی آنان را در رحمت خود وارد خواهد ساخت؛ به یقین، خداوند آمرزنده و مهربان است.
تفسیر نمونه :
و در آخرین آیه به گروه دوم یعنی مؤمنان بااخلاص بادیه نشین اشاره کرده میگوید: «گروهی از این عربهای بادیه نشین کسانی هستند که ایمان به خدا و روز رستاخیز دارند» (و من الاعراب من یؤمن بالله و الیوم الاخر).
به همین دلیل هیچگاه انفاق در راه خدا را غرامت و زیان، نمیدانند، بلکه با توجه به پاداشهای وسیع الهی در این جهان و سرای دیگر، «این کار را وسیلهی نزدیکی به خدا و مایه ی توجه و دعای پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم که افتخار و برکت بزرگی است میدانند» (و یتخذ ما ینفق قربات عند الله و صلوات الرسول).
در اینجا خداوند این طرز فکر آنها را با تأکید فراوان تصدیق میکند و میگوید: «آگاه باشید که این انفاقها به طور قطع مایهی تقرب آنها در پیشگاه خداوند است» (الا انها قربه لهم).
و به همین دلیل «خدا آنانرا به زودی در رحمت خود فرو میبرد» (سیدخلهم الله فی رحمته).
و اگر لغزشهائی از آنها سر زده باشد به خاطر ایمان و اعمال پاکشان آنها را میبخشد «زیرا خداوند آمرزنده و مهربان است» (ان الله غفور رحیم).
تأکیدهای پیدرپیای که در این آیه دیده میشود راستی جالب است، کلمه «الا» «و ان» که هر دو برای بیان تأکید میباشد، و سپس جمله سیدخلهم الله فی رحمته مخصوصا با توجه به «فی» که ورود و غوطهور شدن در رحمت الهی را میرساند، و بعدا جمله ی آخر که با «ان» شروع شده، و دو صفت از صفات مهرآمیز خدا (غفور و رحیم) را ذکر میکند، همه بیان کننده ی نهایت لطف و رحمت خدا دربارهی این گروه است، شاید به این جهت که این گروه با محروم بودن از تعلیم و تربیت، و عدم دسترسی کافی به آیات الهی و سخنان پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم باز از جان و دل اسلام را پذیرا شدهاند و با نداشتن امکانات مالی (که وضع بادیه نشینان ایجاب میکند) از انفاق در راه خدا خودداری نمی کنند بنابراین شایسته هرگونه تقدیر و تشویقند بیش از آنچه شهرنشینان متمکن شایستگی دارند.
مخصوصا توجه به این نکته لازم است که در مورد «اعراب منافق» علیهم دائره السوء که نشان دهندهی احاطهی بدبختیها به آنها است به کار رفته، اما در مورد «اعراب باایمان و فداکار» کلمهی فی رحمته که بیانگر احاطه ی رحمت الهی به آنها است ذکر شده است، یکی رحمت او را احاطه کرده و دیگری را بدبختی ها!
– در آیات فوق دربارهی بادیهنشینان باایمان خواندیم که آنها انفاق خود را مایهی «قرب» به خدا میدانند، مخصوصا این کلمه به صورت جمع و «قربات» آمده بود که نشان میدهد که آنها نه یک قرب، بلکه قربها در آن میجویند، و شک نیست که «قرب» و «قربت» در برابر پروردگار به معنی نزدیکی مکانی نمیباشد، بلکه نزدیکی مقامی، یعنی رفتن به سوی او که کمال مطلق است، و پرتوی از صفات جمال و جلالش را بر صفحه ی فکر و جان افکندن.
منبع : تفسیر نمونه مرجع عالیقدر اسلام آیت الله مکارم شیرازى