تفسیر آیات ۷۶ و ۷۵ ، سوره توبه ( نوشتاری ) مفسر : حجت الاسلام المسلمین قرائتی

تفسیر آیات ۷۶ و ۷۵ ، سوره توبه

وَ مِنْهُمْ مَنْ عاهَدَ اللَّهَ لَئِنْ آتانا مِنْ فَضْلِهِ لَنَصَّدَّقَنَّ وَ لَنَکُونَنَّ مِنَ الصَّالِحِینَ * فَلَمَّا آتَاهُم مِّن فَضْلِهِ بَخِلُوا بِهِ وَتَوَلَّوا وَّهُم مُّعْرِضُونَ *

و برخى از آنان با خدا پیمان بسته بودند که اگر خداوند از فضل خویش به ما عطا کند، حتماً صدقه (زکات) خواهیم داد و از نیکوکاران خواهیم بود.*  پس چون خداوند از فضل خویش به آنان بخشید، بدان بخل ورزیدند و (به پیمان) پشت کرده و روى‏گردان شدند. *

نکته ها      

مسلمان فقیرى از مدینه، (ثَعلبهبن حاطب) از پیامبرصلى الله علیه وآله درخواست کرد تا دعا کند خداوند او را ثروتمند کند. حضرت فرمود: مال اندکى که شکرش را ادا کنى بهتر از مال زیادى است که از عهده‏ى شکرش برنیایى. ثعلبه گفت: اگر خدا عطا کند، همه‏ى حقوق واجب آن را خواهم داد.

به دعاى آن حضرت، ثروتش افزون شد تا آنجا که دیگر نتوانست در نمازجمعه و جماعت شرکت کند. وقتى مأمورِ گرفتن زکات نزد او رفت، به او گفت: ما مسلمان شدیم که جزیه ندهیم! [تفسیر نورالثقلین.]

فخر رازى مى‏گوید: ثعلبه از کار خود پشیمان شد وزکات خود را نزد پیامبر آورد، ولى آن حضرت نپذیرفت.

آرى، انسان نمى‏داند صلاح و خیرش در چیست، لذا گاهى با اصرار، چیزى را مى‏خواهد که به زیان اوست، پس باید به داده‏هاى خدا قانع بود.

شبیه این آیه در عمل نکردن به پیمان با خدا، در سوره‏ ى اعراف آمده است: «دعوا اللَّه ربّهما لئن اتیتنا صالحاً لنکوننّ من الشاکرین. فلمّا آتاهما صالحاً جعلا له شرکاءَ» [اعراف، ۱۸۹ – ۱۹۰٫] زن و شوهرى عهد کردند که اگر خداوند فرزند شایسته‏ اى به آنان بدهد، شکرگزار او باشند، امّا چون صاحبِ فرزند صالحى شدند، براى خدا شریک قائل شده و پیمان را از یاد بردند.

پیام ها     

۱- انسان، ناسپاس و عهد شکن است. «عاهداللَّه… لنصّدقنّ، بخلوا به»

۲- به پیمان و قول‏هاى در حال فقر و اضطرار، چندان اعتمادى نیست. «فلمّا آتاهم… بخلوا»

۳- اگر لیاقت وظرفیّت نباشد، نعمت‏هاى الهى براى انسان نقمت مى‏شود. مالى ارزشمند است که عامل سقوط نگردد.«اتاهم من فضله …تولّوا و هم معرضون»

۴- دلبستگى به دنیا، انسان را بدفرجام مى‏کند. کسى که در اداى زکات و صدقات بخل ورزد، کم‏کم از دین روى‏گردان مى‏شود. «بخلوا… و هم معرضون»

منبع : تفسیر نور – جلد ۵ – نویسنده : حاج شیخ محسن قرائتی